سبزیجات چیست؟

تفاوت میوه و سبزی

شاید حیرت زده شوید اگر بدانید واقعا در بسیاری موارد اختلاف نظر وجود دارد که مثلا گوجه فرنگی میوه است یا جزو سبزیجات.

از نظر علم گیاه شناسی میوه از تخمدان گیاهی ایجاد می شود که می تواند گل بدهد. میوه نیز ساختاری دارد که دانه دار است. سبزیجات نیز به دیگر قسمت های گیاه اطلاق می شود مثل برگ، ریشه و ساقه. بر اساس این تعریف سیب، کدو و گوجه فرنگی میوه در نظر گرفته می شوند. سبزی هایی که برگ آنها مورد استفاده قرار می گیرد مثل اسفناج و کاهو جزو سبزیجات هستند. و همچنین گیاهانی که ساقه آنها مورد استفاده قرار می گیرد مثل بروکلی و کرفس.

اما جالب اینجاست که فرق بین میوه و سبزی به این مورد هم بستگی دارد که شما در آشپزخانه ایستاده اید یا در زمین کشاورزی.

معمولا آشپزها به فلفل دلمه ای، گوجه و یا بادمجان میوه نمی گویند و آنها را در دسته سبزیجات می شناسند. اما کشاورزان و متخصصین کشاورزی از نظر علمی آنها را دسته بندی می کنند. یکی از معیارهایی که مردم توسط آن میوه و سبزیجات را دسته بندی می کنند طعم است. مثلا میوه ها شیرین هستند و میوه ای مثل بادمجان یا گوجه فرنگی چون شیرین نیستند آن را در دسته بندی میوه ها نمی دانند و به آن سبزی می گویند. 

حتی این مورد هم جالب است که برای اینکه تعیین شود گوجه فرنگی میوه است یا جزو سبزیجات تازه کار به دادگاه هم کشید. در سال  1893 در دادگاه عالی ایالات متحده به اتفاق اکثریت آراء به این نتیجه رسیدند که گوجه فرنگی یک سبزی است و نباید میوه در نظر گرفته شود. چون در آن زمان مالیات میوه کمتر از سبزی بود. 

میوه ها به چندین دسته نیز تقسیم می شوند.

میوه هایی که خشک هستند. مثل: گردو

میوه هایی که دانه دارند. مثل: سیب

میوه هایی که هسته دارند. مثل: زردآلو

دسته بندی انواع سبزیجات:

۱. سبزیجات برگی

سبزیجات برگی نوعی از گیاهان هستند که برگ آنها به مصرف می‌ شود. مصرف آنها به هر دو شکل خام و یا پخته شده بنا به سلیقه و نوع گیاه متفاوت است. تقریبا هزار نوع گونه گیاهی شناخته شده است که برگ آنها مصرف می‌شود. تعدادی برگ های علوفه ای هم هستند که توسط انسان خورده می شود. اما استفاده از آنها در زمان های قحطی اتفاق می افتد. این نوع گیاهان مانند: گندم، جو، شبدر و یونجه. بدلیل فتوسنتز بالا در سبزیجات برگی ویتامین K قابل توجهی دارند. همچنین خواص بسیار بالایی دارند که این نوع از سبزی را در دسته بندی اصلی تغذیه قرار می دهد. 

سبزیجات برگی کالری و چربی کمی دارند. اما از نظر خواص ویتامین و مواد آلی بسیاری دارند. به دلیل فیبر بالایی که دارند برای تناسب اندام و رژیم های لاغری بسیار مناسب هستند. 

سبزیجات برگی رایج در ایران عبارتند از:

اسفناج – برگ چغندر – تربچه – پیازچه – ترخون – تره – جعفری – ریحان – سیر – شاهی – شنبلیله – شوید – گشنیز – مرزه و نعنا

سبزی کوکو سبزی، سبزی قرمه سبزی و سبزیجات معطری که ما در غذاها از آن استفاده می کنیم در این دسته بندی جای دارند.

پس هرچه سریعتر مقداری از این گیاهان تازه پر خاصیت را در برنامه غذایی روزانه خود جای دهید.

۲. سبزیجات چلیپایی یا صلیبی

بدلیل اینکه شکوفه های این نوع از سبزی ها همانند صلیب هستند به آنها سبزیجات صلیبی می گویند. 

انواع کلم در این دسته بندی قرار می گیرند. انواع کلم از قبیل: کلم ، گل کلم، کلم بروکلی وحتی شلغم.

سبزیجات چلیپایی یا صلیبی که شامل انواع کلم ها هستند خواص بالایی دارند. سرشار از ویتامین A و C هستند. بتاکاروتن و فیبر بالایی دارند و همچنین موارد دیگری که خاصیت ضد سرطانی بسیار بالایی دارند. 

بزرگسالان به حداقل نصف لیوان از سبزی های پخته این دسته از قبیل انواع کلم نیاز دارند. مقدار زیادی لازم نیست تا میزان لازم از خواص این دسته از گیاهان را بدست بیاورید. 

۳. خانواده کدوئیان 

این خانواده شامل: کدو، کدو حلوایی، خیار و … است. 

خیار به عنوان مثال جزو محبوب ترین و پرطرفدارترین سبزیجات است. خیا رکالری بسیار کمی دارد پس با خیال راحت می توانید این سبزی را مصرف کرده و نگران چاقی نباشید. ۹۶ درصد خیار را آب تشکیل می‌دهد. برای اینکه از بیشترین خواص خیار بهره منده شوید نباید آن را پوست بگیرید. پوست خیار فیبر بالایی دارد و همچنین ویتامین و مواد معدنی بالایی دارد که بسیار مفید هستند و باید مصرف شود.

کدو حلوایی کالری بسیار پایینی دارد و ۹۴ درصد آن را آب تشکیل می دهد. اما منبع غنی از بتاکاروتن و کاروتنوئید است. بدن شما این ها را به ویتامین A تبدیل می کند. کدو حلوایی مقدار بالایی آنتی اکسیدان دارد که شما را در برابر بیماری های مزمن و سرطان محافظت می کند.

۴. سبزیجات ریشه ای

سبزیجات ریشه ای نوعی از سبزی ها هستند که از ریشه گیاه استفاده می شوند.

 این نوع سبزی در زیر خاک رشد می کنند. مثل: سیب زمینی، هویج، زنجبیل و … 

این سبزیجات معمولا کالری پایین و آنتی اکسیدان بالایی دارند. سبزیجات ریشه ای منبع غنی از انواع ویتامین و مواد معدنی هستند. مثلا هویج سرشار از ویتامین A است. معمولا دارای نشاسته هستند. نشاسته نوعی کربوهیدرات است که بدن آن را گلوکز تبدیل می کند برای بدست آوردن انرژی. سیب زمینی بطور مثال ۳ برابر بیشتر از هویج دارای کربوهیدرات است.

سبزیجات ریشه ای مانند دیگر انواع سبزی خواص بسیار زیادی دارد که خیلی خوب است در رژیم غذایی روزانه ما جای داشته باشد. اما بایستی به نشاسته موجود در آن توجه کنیم. هیچ گاه نباید وعده غذایی ما شامل چند مورد سبزیجات نشاسته ای باشد. میتواند قسمتی از بشقاب و وعده غذایی ما را تشکیل دهد ولی اصلا انتخاب خوبی نیست که مثلا برنج را با سیب زمینی همراه کنیم. فقط یک نوع را نباید همیشه مصرف کنیم. سبزیجات طیف گسترده ای از خواص را برای ما دارند و ما هم باید از انواع آنها استفاده کنیم تا از خواص همه گیاهان بهره مند شویم

سبزی های ریشه ای را می توان به صورت آب پز، له شده، سرخ شده و یا بر روی حرارت گریل کرد. البته برای سرخ کردن سبزیجات بهتر است از مقدار کمی روغن زیتون استفاده کرد.

۵. سبزیجات پیازی

سبزیجات پیازی گونه ای از گیاهان هستند که در زیر زمین رشد می کنند و ساقه و برگ آن از خاک بیرون آمده و بر روی زمین نمایان می‌شود. این نوع از سبزیجات را معمولا به عنوان قسمتی از وعده غذایی و در طبخ غذا مورد استفاده قرار می دهند. در انگلیسی به این دسته از سبزیجات Bulb Vegetables می گویند بالب به معنای لامپ است. این خانواده از سبزی شبیه لامپ هستند، مثلا: پیاز. خواص در همین قسمت لامپی شکل ذخیره می شود. خاصیت این خانواده بسیار برای چشم و پوست مفید است هرچند که تاثیر بسیار مثبتی بر روی سیستم عصبی هم دارد. سیر و پیاز از معروفترین اعضاء این خانواده هستند. از زمانهای گذشته از سیر و پیاز به عنوان دارو یاد میکردند. خواص بسیار زیاد سبزیجات پیازی همیشه مورد استفاده قرار گرفته است. پیاز برای درمان فشار خون بالا  و سیر خاصیت ضد سرطانی دارد.

۶. سبزیجات دریایی

سبزیجات دریایی که به علف دریایی هم مشهور است از سطح کف دریا ها بدست می آید. کف دریاهای آزاد و یا دریاچه های با آب تازه سبزیجات گیاهی را می توان بدست آورد. البته دریاهای آزاد با آب شور. خواص این دسته از گیاهان در بین پرخاصیت ترین ها هستند. کالری بسیار پایین و مواد معدنی غنی که از آب دریا گرفته در آنها به وفور یافت می شود. فیبر، پروتئین، ویتامین و اسیدهای مفید بسیار را می توان در سبزیجات دریایی یافت کرد. نه تنها این سبزی ها دارای خواص بسیار زیادی است که برای سلامتی ما مفید است بلکه برای درمان بیماری ها نیز تاثیر بسزایی دارد. بدلیل مقدار بالای ید در این گیاهان برای مشکلات تیروئید مفید است.

برای سلامتی زنانی که در حال گذراندن یائسگی هستند نیز کاربرد دارد. بخاطر وجود اسید فولیک و منگنز موجود در آنها در جلوگیری از بروز مشکلات قلبی به خوبی عمل می کنند. کاربرد این نوع از سبزی در فرهنگ غذایی آسیای شرقی بسیار رایج است. در شرق آسیا از قرن ها قبل در پخت غذا از سبزیهای دریایی استفاده می شده است. نه به عنوان غذای اصلی بلکه به عنوان بخشی از دستور پخت غذا. اکثر این دسته از نام های ژاپنی دارند و آنها همیشه از خواص این گونه از سبزیجات در غذاها، سوپ و سالاد استفاده کرده اند. 

۷. سبزیجات قارچی

قارچ ها را با اینکه نه ریشه، نه ساقه، نه برگ، نه شاخه و نه گل دارند در دسته بندی سبزیجات جای دارند.

قارچ منبع غنی از ویتامین E است. جالب است بدانیم که ۵۰.۰۰۰ نوع قارچ داریم که فقط ۲۰ نوع آن خوراکی است. 

قارچ کالری پایینی دارد و بخاطر مزه بسیار عالی طرفدار بسیار زیادی دارد. از قارچ در طیف گسترده ای از غذاها می توان استفاده کرد. قارچ دارای آنتی اکسیدان و مواد آلی و ویتامین است. قارچ بخاطر اینکه در معرض نور ماورای بنفش رشد می کند ویتامین D بسیار بالایی دارد. ویتامین D عامل بسیار مهمی در سیستم دفاعی بدن و استخوان است. پس با استفاده از قارچ در رژیم غذایی میتوان سیستم ایمنی بدن به نحو احسن افزایش داد. 

قارچ پتاسیم هم دارد که باعث می شود این ماده غذایی از اثرات سوء سدیم بر روی بدن ما جلوگیری می کند. پتاسیم از طرفی باعث کاهش فشار خون می شود.